Na in de vroegste periode deel te hebben uitgemaakt van het Graafschap Rode (Sint-Oedenrode), kwam Erp in de 13e eeuw bij het hertogdom Brabant als onderdeel van de Meierij van ‘s-Hertogenbosch en bleef het ressorteren onder het kwartier Peelland.
Sinds 1300 is Erp officieel een gemeente, wanneer Hertog Jan II van Brabant haar inwoners het recht geeft tot het gebruik van de gemeente gronden voor een jaarlijkse cijns van 6 Leuvensche ponden. Vruchtgebruikers van de heerlijkheid zijn de heren van Erp die wonen op Kasteel Frisselstein te Veghel. Erp en Veghel waren dan ook gedurende het ancien regime als heerlijkheden verenigd onder één heer en werden in stukken betreffende de Meierij gezamenlijk aangeduid als Veghel en Erp, wat de historische verbondenheid tussen deze plaatsen onderstreept. De verbondenheid komt bijvoorbeeld tot uiting in het gehucht Ham, dat oorspronkelijk deels tot Erp en deels tot Veghel behoort. De grootste bebouwing ligt in de voormalige gemeente Veghel, maar het belangrijke herenhuis en naamgever van het gehucht De Hamse Hoef, ligt in de voormalige gemeente Erp.
Erp vormde de grens van de Meierij van ‘s-Hertogenbosch en paalde met haar gemeente aan de dorpen Boekel en Uden, die eertijds behoorden tot het Land van Ravenstein. Eeuwenlang waren er tussen Erp en deze dorpen geschillen over het juiste verloop van de gemeentegrenzen. Toch was Boekel voor de inwoners van Erp een toevluchtsoord, wanneer Erp samen met de Meierij van ‘s-Hertogenbosch in 1648 aan de Staatsen wordt toegewezen en daarmee aan de Verenigde Nederlanden komt. De katholieke eredienst wordt verboden, waarop de inwoners van Erp in Boekel hun grenskerk bouwen. Boekel behoorde immers niet tot Staats-Brabant, maar tot het Vrije Land van Ravenstein.
Erp bleef tot 1994 een zelfstandige gemeente en werd toen, in het kader van een gemeentelijke herindeling, bij de gemeente Veghel gevoegd.
Dorpsontwikkeling
Erp was nooit een belangrijke plaats, maar was altijd een tamelijk groot dorp. Begin 19e eeuw omschrijft de koster Adriaan Brock uit Sint-Oedenrode op zijn tocht door de Meierij het dorp Erp als volgt:
‘Het is een groot echter geen schoon dorp, wyl er de huizen zeer verspreid liggen, en men treft er behalven het Raad- of Gemeentehuis weinig aanmerkenswaardig aan.’
Dit oude raadhuis (een ontwerp van de cartograaf Verhees uit Veghel) treft men heden ten dage nog in de kom van Erp. Erp is, evenals Veghel, ontstaan rondom een doorwaadbare plaats in de rivier de Aa. Het middelpunt van Erp is altijd de Sint-Servatiuskerk geweest, vanwaaruit de lintbebouwing zich uitwaaierde. Later werd de agrarische ruimte tussen deze linten opgevuld met kleinschalige woonwijken. Uitbreiding van het woningenbestand vindt momenteel vooral plaats aan de westzijde van Erp, richting Veghel.
Bezienswaardigheden
| Zie ook de lijst van rijksmonumenten in Erp |
De Sint-Servatiuskerk van Erp werd in 1844 gebouwd. Dit is een zogenaamde Waterstaatskerk, die ontworpen werd door Arnoldus van Veggel in een neoclassicistische stijl. In 1896 sloeg de bliksem in de spits van de toren, waardoor deze vervangen moest worden. Architect Pierre Cuypers maakte het ontwerp voor een nieuwe spits die in 1897 voltooid werd. Ook ontwierp hij een nieuw altaar.
- Van de Stoomzuivelfabriek “St. Jozef” uit 1916 is het gebouw gerestaureerd. Het bevat een eerste steen die duidelijk maakt dat de pastoor hier toentertijd de belangrijkste autoriteit was.
- Een eenvoudige Mariakapel bestaande uit een Mariabeeld in een bakstenen nis, uit 1993.
- De Watermolenstraat herinnert nog aan de dubbele watermolen op de Aa die hier vanaf de Middeleeuwen heeft gestaan, maar die in 1896 is gesloopt. Op de plaats van de watermolen bevindt zich nu een mengvoederbedrijf.
Economie
Erp kent een aantal grote bedrijven die vrijwel allemaal in dienst van de intensieve veehouderij staan, zoals een zeer groot transportbedrijf voor voedingsstoffen; Fransen Mengvoeders, dat sinds 2002 tot de Fransen-Gerrits Groep behoort, en een bedrijf dat drink- en voedersystemen produceert.
Natuur en landschap
Erp ligt in het dal van de Aa. Deze beek werd in het begin van de 20e eeuw volledig gekanaliseerd, maar anno 2010 is men bezig haar een meer natuurlijk karakter te geven. Een belangrijk natuurgebied, Het Hurkske, bevindt zich ten zuidoosten van Erp. Ten noorden van Erp liggen de Goorse Bossen, een naaldbosgebied van 97 ha, gelegen op stuifduintjes nabij het dal van de Leijgraaf. De gemeente Veghel is eigenaar van het gebied. Het eigenlijke dal vormt een natte ecologische verbindingszone.
Landschappelijke ontwikkeling
De gemeente Veghel is bezig met het aanleggen van natuurgebieden ter compensatie van de aanleg van de snelweg A50. Het is de bedoeling het landelijk gebied een grotere ecologische en recreatieve waarde te geven.
Een omvangrijk project is de herontwikkeling van de Aa. Voor het beekdal zijn doelstellingen ten aanzien van natuurontwikkeling, waterbeheer, recreatie, landschap, landbouw en archeologie vastgelegd. De uitwerking bestaat tussen de A50 en de kom van Erp onder meer uit de aanleg van vistrappen, kikkerpoelen, vis- en kanoplaatsen, fietspaden en een meer natuurlijke meanderende loop van de beek met glooiende en begroeide oevers. Het project sluit aan op sortgelijke ontwikkelingen in de dorpen Heeswijk-Dinther en Berlicum.
Cultuur in Erp
- Harmonie OBK, opgericht in 1920: harmonieorkest en slagwerkgroep.
- Terpsichore Erp, kerkkoor opgericht in 1979
- Blaaskapel De Durdauwers, opgericht in 1959
- Lokale televisie: De Erpse Lokale Omroep was begin jaren 90 een tv-zender op de kabel in Erp en werd door vrijwilligers draaiende gehouden. Begonnen als kabelkrant werden er in de laatste jaren van haar bestaan ook nieuwsprogramma’s gemaakt waarin verslaggevers wetenswaardigheden uit het dorp en omstreken presenteerden. Nadat Veghel en Erp zijn samengegaan in de gemeente Veghel, is na een korte samenwerking met Skyline tv (lokale omroep van Veghel) de Erpse Lokale Omroep opgeheven.
- Onze Lieve Vrouwe en Catharinagilde Erp, schuttersgilde, opgericht 1494, herleefd in 1978 op zondag 25 juni